Taniec i rewolucja

Dabka (lub dabkeh, dabke) to tradycyjny arabski taniec liniowy wykonywany wśród mieszkańców Syrii, Libanu, Jordani i historycznej Palestyny. Tancerze oraz tancerki występują tańcząc w linii, półkole lub kole. Kroki dabke wykonywano podczas udeptywania gliny wykorzystywanej przy budowie dachów domów.  Z biegiem czasu do kroków dołączyła muzyka i tak właśnie powstał ten taniec.

Rytm, krok, kostium

Dabke w języku arabskim oznacza „przytupywanie”, dlatego też wszystkie kroki charakteryzują się podskokami i przytupywaniem w rytm muzyki. Istnieje ponad 20 rodzajów tego tańca. Każdy z nich posiada własny rytm, kroki i tradycję. Niektóre tańczone są tylko przez mężczyzn (al szarawiya). Inne rodzaje są tańczone wyłącznie podczas Henny, przyjęcia przedślubnego organizowanego dla przyszłej panny młodej i kobiet z jej rodziny. Al karradiyeh i al tayyara charakteryzują się szybkimi krokami i są zazwyczaj wykonywane przez młodych ludzi, ponieważ wymagają dużej elastyczności i wytrzymałości. Al dalouna ma umiarkowany rytm i jest wykonywana przez tancerzy w każdym wieku. Zareef el tool opowiada o miłości do ziemi, jej uprawy i przypomina młodemu pokoleniu o konieczności pozostania na ziemi przodków. Dla Palestyńczyków najbardziej charakterystyczne były al szameliya (tańczona przez mężczyzn i kobiety w półkole) i al szarawiya.

W muzyce do dabki słychać instrumenty orientalne takie jak ud (arabska lutnia), kanun (rodzaj cytry), darbuka (arabski bęben), riq (arabski tamburyn) i mijwiz (flet).

Dabka słynie także z przepięknych, kolorowych kostiumów, zarówno żeńskich jak i męskich. Podobnie jak z krokami i rytmem, kostiumy także bardzo się różnią w zależności od regionu, w którym się tańczy. Palestyńskie kostiumy do tradycyjnej dabki zawsze posiadają elementy palestyńskiego haftu (wpisanego niedawno na listę Dziedzictwa Światowego UNESCO), bliskowschodniej biżuterii, a na głowach tancerzy wiązane są chusty.

Dawniej dabkę tańczono głównie we wspólnotach wiejskich, podczas radosnych uroczystości takich jak wesela, chrzciny czy zbiory plonów.

Z biegiem czasu oraz pod wpływem wielu zmian polityczno-społecznych w rejonie, także dabka uległa transformacji.

Protest dance

Od lat 70. palestyńska muzyka jest odzwierciedleniem tutejszej rzeczywistości. Większość utworów skomponowanych w tym czasie nawiązuje do braku wolności Palestyńczyków, ich trudnej sytuacji w obozach dla uchodźców (w wyniku wojen w 1948 i 1967), do tęsknoty za spokojnym życiem oraz do miłości i przywiązania do ziemi przodków. W latach 70. i 80., pod wpływem światowego antykolonializmu, powstają w regionie utwory protestacyjne mówiące o sytuacji Palestyńczyków, o ich walce o prawa człowieka,  o ich tożsamości. Libański artysta Ahmad Qabbour tworzy album „Ounadikom” do poezji Tawfiqa Ziada (Palestyńczyka-Izraelczyka, polityka z Nazaretu), a Libańczyk palestyńskiego pochodzenia, Marcel Khalife, nagrywa płytę „Obietnice sztormu” – obie zawierającą piosenki protestacyjne i ballady polityczne cieszące się popularnością na Zachodnim Brzegu. W Jerozolimie Wschodniej powstaje palestyńska grupa Sabreen, tworząca piosenki natury czysto politycznej.

Zmiany w dabce idą ręka w rękę z nastrojami muzycznymi. Na przełomie lat 70. i 80. na terenie Zachodniego Brzegu i Jerozolimy Wschodniej powstają centra kultury i kluby tańca, których celem jest podtrzymanie palestyńskiej kultury i tradycji, w tym poprzez naukę dabki. Taniec popularny do tej pory we wspólnotach wiejskich staje się ulubioną formą ruchu mieszczuchów. Kroki dabki również przechodzą metamorfozę: powstają choreografie do aktualnej muzyki rewolucyjnej. Dla wielu Palestyńczyków żyjących poza Palestyną dabke staje się symbolem narodowym, symbolem przetrwania, symbolem tożsamości palestyńskiej, którą tak pieczołowicie starają się utrzymać. Kolorowe kostiumy ustępują chustom kuffieyh i innym symbolom narodowym.

Scena dla najlepszych

Na palestyńskiej scenie tańca dabka ewoluowała od prostego tańca składającego się z kilkunastu kroków w złożony spektakl muzyczno-teatralny, z bogatą fabułą często nawiązującą do sytuacji politycznej, piękną choreografią, oprawą świetlno-laserową i muzyką palestyńskich i arabskich kompozytorów. To właśnie dabka jest głównym składnikiem tańca nowoczesnego w Palestynie.

Najwybitniejsze zespoły taneczne, których celem jest pokazanie światu tradycji palestyńskiego folkloru, a także obecnej sytuacji społeczno-politycznej Palestyńczyków, to grupa El-Funoun z Ramallah i Diyar Dance Theatre z Betlejem. Bilety na przedstawienia El-Funoun są rozchwytywane w przeciągu 2-3 godzin
od otwarcia kas. Przedstawienia za granicą cieszą się takim samym powodzeniem.

Warto zaznaczyć, że tancerze El-Funoun są wolontariuszami – za swoją pracę nie otrzymują wynagrodzenia. A jednak konkurencja wśród tancerzy zaineresowanych byciem w grupie jest olbrzymia. Nawet szkółka Bara’em, która przygotowuje przyszłych tancerzy El-Funoun, przyjmuje zaledwie kilkoro dzieci rocznie. Wybrańcy Bara’em już w młodym wieku (od 10 do 17 lat) muszą wykazać się niezawodną znajomością tańca dabke i kondycją godną sportowców.

Forma twórczego protestu

Kolejne zmiany w stylu tańca dabke uwidoczniły się w latach dwutysięcznych, które dostarczyły wielu (niestety negatywnych) bodźców politycznych. Formy oporu bez przemocy po stronie palestyńskiej zostały reaktywizowane – coraz częściej na ulice wychodziły pokojowe demonstracje, powstały think-tanki przedstawiające palestyński punkt widzenia.

Stopniowo dabka stała się symbolem palestyńskiego oporu. Za granicą, we wspólnotach arabskich i palestyńskich, coraz częściej organizowano uliczne występy dabki w celu podkreślenia solidarności z Palestyńczykami. Po ostatniej wojnie w Gazie trzydziestu tancerzy-aktywistów wykonało taniec dabke w sercu Muzeum Brytyjskiego oraz w centralnym londyńskim banku Barclays. Użycie tańca jako kulturalnej formy protestu przyciągnęło uwagę dużej publiczności. Na terytorium palestyńskim młodzież tańczy dabke w Strefie Gazy podczas ataków wojsk izraelskich, przy Bramie Damasceńskiej po piątkowej modlitwie, oraz podczas wszystkich oficjalnych uroczystości. Pokolenie młodych muzyków nagrywa klipy video z tradycyjną muzyką przedstawiające tancerzy dabki. Dyskoteki i puby w Ramallah, oprócz muzyki zagranicznej, grają także muzykę dabke porywając tłumy młodych do tańca.  Dabka stała się jedną z form sumud (niezłomna wytrwałość), pokojowego oporu polegającego na kontynuacji palestyńskości.

Przez ostatnie dekady dabka przeszła olbrzymie zmiany – jak zresztą prawie wszystko w tym regionie. Najbardziej pozytywny jest jednak fakt, że nie można przeżyć jakiejkolwiek palestyńskiej imprezy bez doświadczenia, jakim jest dabka – jej muzyka i taniec.